شما فقط سه انتخاب در زندگی دارید...
تسلیم شوید... سازش کنید... و یا این که با تمام قدرت، ادامه دهید ...
اشخاص و کالاها بههنگام عبور از مرزها، موردِ نظارت و کنترلهای گمرکی قرار میگیرند. این کنترلها به
منظور انطباق با قانون امور گمرکی، مقررات صادرات و واردات )از قبیل کنترلهای قرنطینهای، انسانی،
نباتی و دامی، استانداردها، مجوزها، محدودیتها و ممنوعیتها، ...(، اخذ حقوق ورودی، تهیه آمار
این فعالیتها و غیره میباشند. از طرفی تسریع در انجام این کنترلها به منظور کاهش هزینههای پنهان
ناشی از معطلی در مبادی ورودی و خروجی، مورد تأ کید و توصیۀ مجامع بینالمللی تجاری از جمله
WTO و ICC میباشد.کالاها و اشخاص در طول مسیر خود از مبداء تا مقصد ممکن است از چندین
نقطۀ گمرکی عبور و مورد کنترل قرار گیرند، لذا در راستای هدف فوق و به منظور حفظ تعادل بین سرعت
بخشیدن به انجام تشریفات گمرکی و دقت )چه از لحاظ مسائل فنی و مقرراتی و چه از نظر رعایت
مسائل امنیتی( یک سری استانداردها و مقررات ساده و هماهنگ بینالمللی مورد نیاز است.
در واقع فلسفۀ وجودی و ایجاد شورای همکاری گمرکی در سال 1950 )و با نام کاریِ سازمان جهانی
گمرک از سال 1994 به بعد( همین امر ، یعنی تدوین مقررات ساده و هماهنگِ گمرکی بینالمللی برای
تحقق و آشتی دادن دو هدف متباین «سرعت » و «دقت » در انجام تشریفات گمرکی و عدم ایجاد مانع
بر سر راهِ تجارت قانونی میباشد.
سابقۀ تاریخی این سازمان به شرایط بعد از جنگ جهانی دوم بر میگردد که در سال 1945 خاتمه
8 مکس تِرمز؛ فرهنگ اصطلاحات بین المللی گمرک
یافت. براثر جنگ، اروپا به ویرانه ای تبدیل شده بود که لزوماً باید برای بازسازی )ب هویژه در راستای طرح
مارشال( کالاهای زیادی وارد یا صادر م یشد. تأخیر و رسوب کالاها در مرزها، باعث کندی روندِ کار
م یشد. در سال 1947 ، سیزده کشور اروپائی، کمیته ای با نام «کمیتۀ همکاری اقتصادی اروپائی » به
منظور بررسی و ارائه راهکارهای بازسازی و توسعۀ اقتصادی تشکیل دادند. چون گمرکات کشورها با
مقررات گمرکی متفاوت، مانعی برای تحقق این امر بودند، لذا کمیتۀ مزبور، یک گروه مطالعاتی به منظور
امکان ایجاد یک اتحادیۀ گمرکی بین کشورهای اروپائی )یعنی حذف مرزهای گمرکی( تشکیل داد.
نهایتاً این گروه مطالعاتی، خود دو کمیته برای مسائل اقتصادی و گمرکی تشکیل داد که در نتیجه،
کمیتۀ اولی منجر به ایجاد «سازمان همکاری اقتصادی ) »)OECD و دومی به ایجاد «شورای همکاری
گمرکی ) »)CCC گردید.
براساس توصیه های این گروه مطالعاتی، 6 کشور اروپائی در 15 دسامبر 1950 ، شورای همکاری گمرکی
را ایجاد و به فکر گسترش آن در سطح جهانی افتادند؛ لذا در خصوص ایجاد و تقاضای عضویت در
صورت تمایل، با سایرکشورها مکاتبه نمودند و پی شنویس کنوانسیونِ ایجادِ آن، برای کشورهای جهان
ارسال شد تا درصورت تصویب در مراجع قانونی، سند پیوستن به کنوانسیونِ ایجاد را به مقر این سازمان
که در شهر بروکسل پایتخت بلژیک بود ارسال دارند.
طبق مفاد پیش نویس، وقتی این سازمان رسماً پای به عرصۀ وجود م یگذاشت که 7 کشور
آن را رسماً بپذیرند. این حدنصاب ) QUORUM (، در تاریخ 4 نوامبر 1952 حاصل گردید و لذا
«شورای همکاری گمرکی » ایجاد و طبق مادۀ 102 منشور ملل متحد با همین نام در سازمان ملل
ثبت گردید. طبق مقررات کنوانسیون، رؤسای گمرکات برای اتخاذ تصمیمات، باید در مقر سازمان
جمع م یشدند و اولین جلسۀ رؤسا )شورا( در 26 ژانویه 1953 برگزار گردید، که بعدها این روز به نام
«روز جهانی گمرک » نامیده شد.
شورا در اجلاس سال 1994 تصمیم گرفت که نامِ کاری «سازمان جهانی گمرک » که بصورت روشن تر
مبیّن رسالت و وظایف آن م یباشد را برای خود انتخاب کند. لذا در حال حاضر این سازمان دو نام
دارد: یکی نامِ رسمیِ ثبت شده در سازمان ملل یعنی شورای همکاری گمرکی 1 و دیگری نامِ کاری یعنی
سازمان جهانی گمرک 2.
1. Customs Cooperation Cuncil
2. World Customs Organization
لطبا هسرت 9 مف
هماکنون این سازمان 185 عضو دارد و چون یک سازمان بینالمللی- بین الدولی 1 است، فقط
دولتها میتوانند عضو شوند.
سازمان جهانی گمرک، یک ارگان بینالدولی مستقل است که مأموریت 2 آن، تقویت کارائی و
اثربخشی ادارات گمرک میباشد. WCO ، یک سازمان بین الدولی جهانی ذیصلاح در امورگمرکی است.
برای انجام این مأموریت، سازمان مذکور، نسبت به تدوین، حفظ و نگهداری و حمایت از وسائل
بینالمللی )مثل کنوانسیون ها( به منظور آسانسازی و بکارگیری یکنواخت 3 سیستمها و مقررات
گمرکی حاکم برجابجائی کالا و اشخاص به هنگام عبور از مرزها اقدام مینماید. همچنین، اعضاء را
در مبارزه با تخلفات و قاچاق گمرکی یاری میدهد و به آنها به منظور مدرنسازی و ظرفیتسازی
کمک مینماید.
باید توجه داشت یکی از اهداف اصلی و اساسی از ایجاد این سازمان - که در واقع صدای
بینالمللی گمرکات کشورهای عضو میباشد - تدوین مقررات هماهنگ و سادۀ گمرکی بینالمللی
بهمنظور ایجاد روانسازی و دقت نظر در اِعمال تشریفات گمرکی است؛ لذا این سازمان، تاکنون، بیش
از 18 کنوانسیون و افزون بر 100 توصیهنامه 4 در راستای حصول اهداف فوق تدوین نموده است.
لازم به توضیح است که قبول کنوانسیونهای تدوینی، مستلزم پذیرش جداگانه آنها است، یعنی
پذیرش کنوانسیون «شورای همکاری گمرکی »، به معنی عضویت سایر کنوانسیونهای تدوینیِ آن
نمیباشد و در صورتی که کشورها تمایل به پذیرش سایر کنوانسیونها دارند، باید جداگانه آنها را پذیرفته و
اسنادِ تصویب را به سازمان جهانی گمرک ارسال دارند؛ ولی، سازمان جهانی گمرک یک سری تصمیمات
و به عبارتی وسائل و ابزارهائی 5 برای مسائل گمرکی تصویب و ایجاد نموده که همانند کنوانسیونها،
اجباری نبوده و نیازی به ارسال اسناد تصویب توسط کشورها به WCO نیست، بلکه کشورها مختارند
آن را بپذیرند و اجرا کنند و در این صورت، فقط کافی است که به WCO اطلاع دهند. تعداد آنها به بیش
از 100 رسیده و تحت نامهای قطعنامه، توصیه نامه، بیانیه، راهنما میباشد که یکی از مهمترین آنها،
فرهنگِ اصطلاحات بینالمللی گمرکی 6 است.
1. International-Intergovernmental Organization
2. Mission
3. Uniform
4. Recommendation
5. Instruments
6. Glossary of International Customs Terms
10 مکس تِرمز؛ فرهنگ اصطلاحات بین المللی گمرک
مرتبط با مباحث اشاره شده، باید توجه داشت:
1 .1 سازمان جهانی گمرک )شورای همکاری گمرکی(، یک سازمان بین المللی- بین الدولی است که
براساس کنوانسیون مورخ 24 / 9 / 1329 هجری شمسی مطابق با 15 دسامبر 1950 میلادی ایجاد
گردیده و کشور ایران در اسفندماه سال 1337 هجری شمسی به آن پیوسته است؛
2 .2 قانون امورگمرکی، در جلسۀ علنی روز یکشنبه مورخ بیست و دوم آبان ماه یکهزار و سیصد و نود مجلس
شورای اسلامی تصویب و در تاریخ 2/ 9/ 1390 به تأئید شورای نگهبان رسیده و در تاریخ 22 / 9/ 1390 ،
توسط رئیس جمهور وقت، جهت اجراء ابلاغ گردیده است و تاریخ اجرای آن 10 / 10 / 1390 م یباشد؛
3 .3 هیئت وزیران، در جلسۀ مورخ 6/ 12 / 1391 بنا به پیشنهاد وزارت امور اقتصادی و دارایی و به استناد
مادۀ ) 164 ( قانون امور گمرکی - مصوب 1390 - آئی ننامۀ اجرایی قانون یاد شده را تصویب نموده و
تاریخ اجرای آن 23 / 1/ 1392 اعلام شده است؛
4 .4 وفق مفاد مادۀ ) 1( قانون امور گمرکی، مفاهیم «اصطلاحات گمرکی 1» به کار برده شده در این قانون،
طبق تعریفی است که از طرف «شورای همکاری گمرکی » به صورت مجموعه برای کشورهای عضو
)کشورهای عضو شورای همکاری گمرکی( منتشر شده و یا می شود، مگر این که در بندهای ذیل
)بندهای ذیل مادۀ ) 1( قانون امورگمرکی( یا در سایر مواد این قانون، از آن تعریف دیگری به عمل
آمده باشد؛
5 .5 فرهنگِ اصطلاحات بی نالمللی گمرکی، یکی از مهمترین اسناد منتشره از سوی سازمان جهانی
گمرک است که در این سند، ) 181 ( اصطلاح بی نالمللی گمرکی تعریف شده و در ماده ) 1( قانون
امور گمرکی ما به آن اشاره و جنبه قانونی داده شده است؛
6 .6 این واژه نامه که مرتباً حک و اصلاح و واژه های جدیدی به آن اضافه م یشود، حدود پنجاه سال
قبل، توسط مرحوم بهارمست ترجمه شده و بعدها نیز از این ترجمه در متون مختلفی استفاده شده
ضمن اینکه، تعاریف و اصطلاحاتِ زیادی بعداً اضافه گردیده که ترجمۀ حاضر ، مربوط به آخرین
اصلاحات م یباشد؛
7 .7 کشور ما به کنوانسیون ایجادِ CCC ، کنوانسیون نایروبی، کنوانسیون استانبول و کنوانسیونِ کیوتوی
تجدیدنظر شده )متن کنوانسیون و پیوست کلی به غیر از پیوس تهای خاص( پیوسته است.
***
1. Customs Terms
لطبا هسرت 11 مف
مِنحیثالمجموع، در مجموعۀ حاضر ، تحت عنوانِ «مکس تِرمز »: اولاً- کلیۀ اصطلاحات بینالمللی
گمرکی ) 181 واژه(، به زبان فارسی ترجمه شده؛ دوماً- متن انگلیسی هر واژه یا اصط لح، عیناً صدر ا
ترجمۀ فارسی درج شده؛ سوماً- عنوانِ واژۀ مربوطه ذیل متن انگلیسی عنوان، به زبان فرانسوی قید
شده و در نهایت، ویژگی منحصر به فرد این مجموعه، آن است که به مواد قانونی یا مقرراتی مختلف
مرتبط با آن، در قانون امور گمرکی، آئیننامه اجرایی قانون امور گمرکی؛ قانون مقررات صادرات و
واردات؛ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز و سایر قوانین و مقررات اشاره و کلیات آن با ذکر شمارۀ ماده
و تبصره مربوطه درج شده است. لذا، با توجه به این که مهمترین منبع مرتبط با واژه نامه بینالمللی
گمرکی، قانون امورگمرکی و آئیننامه اجرایی آن است، هرجای متون اشاره شده با عنوان «نکات
کاربردی مرتبط »، به عبارت )قانون( یا )ق( اشاره شده باشد، منظور، قانون امورگمرکی مصوب سال
1390 مجلس شورای اس لمی بوده و هرجا به )آئیننامه( یا )آ( اشاره شده باشد، به مفهوم آئیننامه ا
اجرایی قانون امور گمرکی مصوب 1391 هیئت وزیران میباشد و در سایر موارد، عنوان قانون یا
آئیننامۀ مربوطه، تصریح شده است.
در خاتمۀ این پیشگفتار، با اذعان بر این که، متون مندرج در این مجلد، کلی بوده و برای کسب
اطلاعاتِ بیشتر میتوان به کتب دیگری از مؤلف تحت عناوین: «مکس پدیا » )تشریفات خرید و
واردات کالا و قوانین مقررات صادرات و واردات و آئیننامۀ اجرایی آن(، «مکث در مکس » )آشنایی با
سیستم هماهنگ شدۀ توصیف و کدگذاری کالا(، «مکس ویندو » )مسائل حقوقی مرتبط با پنجرۀ واحد
الکترونیکی(، «مکس تست » )مجموعۀ نکات کلیدی و پرسشهای چهارگزینهای طبقهبندی شده در
زمینۀ امور گمرکی(، «مکس لا » )مباحث قانونی و مقرراتی و اصول حقوقی در امور گمرکی(، «مکس دات »
)قانون امورگمرکی و آئیننامۀ اجرایی آن(، «مکس ترافیک » )قوانین و مقررات قاچاق کالا و ارز(،
«مکس زون » )قوانین مناطق ویژۀ اقتصادی و آزاد تجاری( مراجعه نمود، مطالعۀ دقیق این اثر تطبیقی،
تألیفی و ترجمه، به کلیۀ فعالان تجاری و اقتصادی، تجار، بازرگانان، متصدیان شرکتهای حملو نقل،
وکلای دادگستری، کارگزاران و کارمندان گمرک و سازمانهای همجوار، کارشناسان رسمی دادگستری،
دانشجویان رشتههای امورگمرکی و بازرگانی و کلیۀ متقاضیان شرکت در آزمونهای کارگزاری گمرک و
استخدامی، توصیه و پیشنهاد میشود. وَالَّلُ عَلِیمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ ....
مهرداد جمال ارونقی
پاییز1402